Η ζωή μας κύκλους κάνει …

Διαβάζοντας τον τίτλο αυτού του άρθρου ίσως το πρώτο πράγμα που θα σας έρθει στο μυαλό να είναι το γνωστό παραδοσιακό τραγούδι με ερμηνεύτρια τη Χαρούλα Αλεξίου. Ίσως κάτι άλλο. Πάντως εγώ αυτό που θέλω να μοιραστώ μαζί σας είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Κάτι πολύ ανθρώπινο, πανανθρώπινο μπορώ να πω, μυσταγωγικό, μυστικιστικό, εκστατικό. Σας κίνησα την περιέργεια; Είναι το λιγότερο που θα μπορούσα να κάνω, όταν πρόκειται για τους περιστρεφόμενους δερβίσηδες…

Whirling dervishes

Πριν λίγες ημέρες είχαμε την ευτυχία να απολαύσουμε στη Ρόδο ένα μοναδικό θέαμα, το οποίο δεν το βλέπουμε συχνά, έως και καθόλου κάποιοι από εμάς. Για δύο ώρες απαντήθηκαν πολιτισμοί και φιλοσοφίες αιώνων. Ο χώρος της μεσαιωνικής τάφρου αγκάλιασε τη φιλοσοφία του Ρουμί ή Μεβλανά, ο πολιτισμός της Ανατολής συναντήθηκε με αυτόν της Δύσης και κάτι μαγικό συνέβη. Το συγκρότημα θρησκευτικής μουσικής Σεμαζέν της Κόνια (Ικόνιο) μας έκανε μύστες του χορού των περιστρεφόμενων δερβίσηδων. Η ομάδα αυτή, που υπάγεται στο αντίστοιχο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας, αποτελείται από επτά μουσικούς (νέι1κεμεντζέ (λύρα), κανονάκι, κλαρινέτο, ρεμπάμ (ανατολίτικο έγχορδο), κουντούμ (τύμπανο) και ούτι )2, επτά τραγουδιστές, έναν κορυφαίο τραγουδιστή/απαγγελέα (χαφίζ) του Κορανίου, επτά χορευτές με έναν οδηγό (σεμαζένμπασι) και τον “αρχηγό” τους (σεΐχης). Αυτοί ήταν οι πρεσβευτές και κομιστές του λόγου του Μεβλανά το βράδυ της περασμένης Τρίτης.

The sheikh

Ποιοι είναι οι Δερβίσηδες

Οι ρίζες της λέξης “Δερβίσης” πρέπει να αναζητηθούν στην Περσία. Πρόκειται για σύνθετη λέξη, που σημαίνει “ζητιάνος που στέκει στην πόρτα” ή “ζητιάνος που γυρίζει από πόρτα σε πόρτα”, αλλά η ετυμολογία της είναι αμφίβολη. Σήμερα ο όρος “Δερβίσης” αναφέρεται σε όποιον ανήκει σε κάποια μυστικιστική θρησκευτική αδελφότητα των μουσουλμανικών κρατών3.

Οι Δερβίσηδες διακρίνονται σε διάφορα μοναστικά τάγματα (κάτι δηλ. σαν τους Ιππότες του Μεσαίωνα). Το σημαντικότερο από αυτά είναι το τάγμα των Δερβίσηδων Μεβλεβί ή τάγμα των Περιστρεφόμενων Δερβίσηδων. Στους Μεβλεβί απαντάται όλη η φιλοσοφία του Σουφισμού4, που σκοπό έχει την αναζήτηση της αλήθειας και της γνώσης, καθώς και την ένωση της ψυχής με τον Θεό5.

Ποιος είναι ο Μεβλανά

Ο Μεβλανά ή Τζελαλαντίν Ρουμί6, φιλόσοφος και λόγιος του 13ου αι. , έζησε στην περιοχή του Ικονίου7, όπου και ίδρυσε τη σχολή Μεβλεβί. Η φιλοσοφία του διέπεται από ιδέες όπως η αγάπη και η εκτίμηση προς τον άνθρωπο και βασικές αρχές της είναι η ηθική, η αξία που έχει ο άνθρωπος και η ανθρώπινη ζωή, η ανοχή, η κατανόηση. Το θεμέλιο για όλα είναι η αγάπη, που αποτελεί το βασικό στοιχείο για να απευθυνθεί κάποιος στον Θεό. Σύμφωνα με τους Μεβλεβί δερβίσηδες όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως θρησκείας, επιζητούν να είναι κοντά στον θεό. Αυτή η ιδέα της ανεξιθρησκείας εκφράζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην επιτύμβια επιγραφή του Μαυσωλείου του Ρουμί στο Ικόνιο:

Έλα, έλα, όποιος κι αν είσαι!

Περιπλανώμενος, πυρολάτρης ή ειδωλολάτρης, έλα!

Έλα, ακόμη κι αν έχεις σπάσει τους όρκους σου χιλιάδες φορές,

Το δικό μας καραβάνι είναι καραβάνι ελπίδας, έλα όπως είσαι 8!

Rumi or Mevlana

Αλληλοκατανόηση, αποφυγή παρεξηγήσεων, ανύψωση κάθε είδους αγάπης είναι μερικές μόνο από τις αξίες που κήρυξε ο Μεβλανά. Κι αυτή η παγκόσμια αγάπη του είναι ανεξάρτητη από γένος, θρησκεία, ηλικία, έθνος, πολιτικές πεποιθήσεις. Εξάλλου, τέτοιου είδους διαχωρισμοί ανάμεσα στους ανθρώπους αποτελούν ασέβεια προς τον Θεό.

Τι είναι η Σεμά

Η Σεμά είναι ο ιερός χορός των Δερβίσηδων. Κατά ένα μέρος αποτελεί έμπνευση του Μεβλανά και κατά ένα άλλο μέρος συνδυάζει τα ήθη, την πίστη, τις αξίες, τις αντιλήψεις και τον πολιτισμό της Ανατολίας.

Οι Μεβλεβί δερβίσηδες πιστεύουν πως βασικός όρος της ύπαρξης είναι η ιδέα της περιστροφής. Όλα, όπως το άτομο, το ηλεκτρόνιο, το νετρόνιο, περιστρέφονται και ο ίδιος ο άνθρωπος, από τη στιγμή που θα γεννηθεί, ζει μέσα από την κυκλική περιστροφή του αίματος στο σώμα του. Ωστόσο, όλες αυτές οι κινήσεις της περιστροφής είναι φυσικές, ασυνείδητες, ενώ ο άνθρωπος αποτελεί μία ύπαρξη με νου και πνεύμα. Συνεπώς, ο περιστρεφόμενος δερβίσης ή ο ιερός χορευτής (σεμαζέν) χορεύοντας σε κυκλική περιστροφή προσθέτει αυτό το στοιχείο της νοημοσύνης, περιδινείται συνειδητά συμμετέχοντας με τον νου και το πνεύμα του στην ιδέα της οικουμενικής περιστροφής. Με αυτόν τον τρόπο ταυτίζεται με τον ίδιο τον Πλάστη του, καθώς περιστρέφεται προς την αλήθεια, τη διάνοια, την τελειότητα.  Η Σεμά επομένως αντιπροσωπεύει την πνευματική αναρρίχηση του νοήμονα ανθρώπου που αγαπά τον εαυτό του, τον Δημιουργό του, τους συνανθρώπους τους9. Αποτελεί ένα πνευματικό ταξίδι που ωριμάζει τον άνθρωπο και τον τελειοποιεί. Η περιδίνηση σκοπό έχει την αγάπη προς όλους χωρίς διακρίσεις.

Sema

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι αυτό που λέει ο Ρουμί:

Το τραγούδι των στροβιλιζόμενων σφαιρών είναι ό,τι τραγουδούν οι άνθρωποι με το λαούτο και τη φωνή τους. Αφού είμαστε όλοι μέλη του Αδάμ, έχουμε ακούσει αυτές τις μελωδίες στον Παράδεισο. Παρόλο που η γη και το νερό έχουν ρίξει επάνω μας τα πέπλα τους, διατηρούμε αχνές αναμνήσεις αυτών των ουράνιων ύμνων. Αλλά αφού περιβαλλόμαστε από παχυλά γήινα πέπλα, πώς μπορούν να φτάσουν ως εμάς οι τόνοι των στροβιλιζόμενων σφαιρών;

Η αλήθεια είναι πως την Τρίτη, όπως και παλαιότερα σε έναν τεκέ στη Συρία, αισθάνθηκα κι εγώ να στροβιλίζομαι. Ίσως και άλλοι από το κοινό. Μακάρι όλοι να κάναμε πράξη έστω και τα μισά από αυτά που μεταφέρει ο λόγος του Μεβλανά και ο χορός των δερβίσηδων. Διότι τότε ο κόσμος μας θα ήταν ασύλληπτα καλύτερος…

Για τις εικόνες από την εκδήλωση θερμές ευχαριστίες οφείλονται στον Μιχάλη Παπανούση.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν: mevlana.org, sufismjournal, semazen.net, Foundation of Universal Lovers of Rumi, “Οι δερβίσσαι” του Βλαδίμηρου Μιρμίρογλου (εκδ. Εκάτη, 2001).

Κι αν σας άρεσε το άρθρο, πατήστε κάποιο από τα κουμπάκια παρακάτω και μοιραστείτε το με τους φίλους σας. Sharing is caring!

  1. Το νέι (αυλός, φλογέρα) είναι το ιερό όργανο των περιστρεφόμενων δερβίσηδων και συμβολίζει τον άνθρωπο που βρίσκεται στη διάθεση της θεϊκής πνοής, τον άνθρωπο που αποβάλλει τον εγωισμό του. []
  2. Η ταύτιση των μουσικών οργάνων έγινε βάσει των γνώσεων της γράφουσας. Ελπίζω οι αποδόσεις να είναι οι σωστές. []
  3. Στην Τουρκία η λέξη Δερβίσης σημαίνει τον φτωχό, τον αφοσιωμένο στον Θεό, ενώ στην Περσία αναφέρεται και στον επαίτη μοναχό. []
  4. Σούφι είναι αυτός που φορά “σουφ”, δηλ. το μάλλινο ένδυμα των πρώτων μουσουλμάνων ασκητών. Κατ’ επέκταση “Σούφι” ονομάστηκαν εκείνοι που υιοθετώντας τη συγκεκριμένη ενδυμασία εγκατέλειψαν τα εγκόσμια και άσκησαν ασκητικές πρακτικές. Η σούφικη παράδοση εκφράστηκε μέσα από πολλά μουσουλμανικά μοναστικά τάγματα. Τα μέλη τους ζούσαν σε κοινόβια, που ονομάζονταν τεκέδες και διέπονταν από αυστηρούς κανόνες, όπως σωματική άσκηση, νηστεία, υπακοή, φιλανθρωπία. Οι Σούφι και η φιλοσοφία – διδασκαλία τους δέχθηκαν άμεσες επιρροές από διάφορες αρχαίες παραδόσεις, θρησκείες και φιλοσοφικά ρεύματα, όπως ο Χριστιανισμός, ο Βουδισμός, ο Νεοπλατωνισμός, ο Γνωστικισμός κ.ά. []
  5. Οι Σούφι πιστεύουν πως αυτή η ένωση των πιστών με τον Θεό είναι δυνατό να επιτευχθεί και σε αυτή τη ζωή, στοιχείο που τους διαφοροποιεί σημαντικά από τους παραδοσιακούς μουσουλμάνους. []
  6. Το πλήρες όνομα του είναι Jalal al-Din Mohammad Ibn Mohammad Ibn Mohammad Ibn Husain al-Rumi. Μεβλανά σημαίνει “ο Δάσκαλός μας” ή “ο Δάσκαλός μας Τζελαλαντίν ο Ρωμαίος”. []
  7. O Ρουμί (1207-1273) γεννήθηκε στο Μπαλκ (στην περιοχή του σημερινού Αφγανιστάν), αλλά σε ηλικία 18 ετών η οικογένειά του, για να γλιτώσει από τις επιδρομές των Μογγόλων, εγκαταστάθηκε στο Ικόνιο. []
  8. Δεν είναι τυχαίο ότι τη νεκρική πομπή του Ρουμί την ακολούθησαν πιστοί πέντε διαφορετικών θρησκειών και πως η νύχτα που τάφηκε ονομάστηκε Νύχτα της Ένωσης! []
  9. Όταν οι χορευτές εισέρχονται στον χώρο φορούν μαύρη κάπα (hirka), που συμβολίζει τον τάφο της ανθρώπινης ψυχής που είναι άπληστη, και ένα ψηλό καπέλο (kûlah), που συμβολίζει την ταφόπλακα του ανθρώπινου εγωισμού. Το λευκό ένδυμα που αποκαλύπτεται, όταν βγάλουν την κάπα, συμβολίζει την αναγέννηση του ανθρώπου που απαλλάσσεται από τα σαρκικά δεσμά και είναι έτοιμος να ενωθεί με τον Θεό. []

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *