Πριν λίγες μέρες ανέφερα πως η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως η οποία παρέβη το Πρωτόκολλο του Κιότο και μάλιστα υπόκειται σε κυρώσεις για ασυμφωνία με τις οδηγίες του Πρωτοκόλλου. Η χώρα μας διασύρεται σε όλα τα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης (δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά και ούτε ο μοναδικός τομέας για τον οποίο γινόμαστε παγκοσμίως ρεζίλι!), πλήττοντας παράλληλα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία προσπαθεί να διατηρήσει ρόλο πρωταγωνιστικό στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών στον πλανήτη μας. Τι είναι όμως αυτό το περίφημο πρωτόκολλο;

Το Πρωτόκολλο του Κιότο προέκυψε από τη Σύμβαση-Πλαίσιο για τις Κλιματικές Αλλαγές που είχε υπογραφεί στη Διάσκεψη του Ρίο, τον Ιούνιο του 1992, από το σύνολο σχεδόν των κρατών (η Ελλάδα κύρωσε τη Σύμβαση αυτή, κάνοντάς την νόμο του Κράτους τον Απρίλιο του 1994). Στόχος της Σύμβασης είναι “η σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, σε επίπεδα τέτοια ώστε να προληφθούν επικίνδυνες επιπτώσεις στο κλίμα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες”.

Λίγα χρόνια μετά, και συγκεκριμένα το 1997, καθορίστηκε στα πλαίσια της Σύμβασης αυτής ένα σημαντικό νομικό εργαλείο για τον έλεγχο των εκπομπών, γνωστό και ως Πρωτόκολλο του Κιότο. Κεντρικός άξονας του Πρωτοκόλλου του Κιότο είναι οι νομικά κατοχυρωμένες δεσμεύσεις των βιομηχανικά αναπτυγμένων κρατών να μειώσουν τις εκπομπές έξι αερίων του θερμοκηπίου την περίοδο 2008-2012, σε ποσοστό 5,2% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.

Το Πρωτόκολλο προβλέπει τον εξής καταμερισμό ευθυνών ανά χώρα:

Για να γίνει το Πρωτόκολλο διεθνής δεσμευτικός νόμος, πρέπει να επικυρωθεί από ένα ορισμένο αριθμό χωρών. Παρά τη δεδηλωμένη πρόθεση των ΗΠΑ να μη συμμετέχουν στη διεθνή αυτή συμφωνία, πολλές χώρες έχουν ήδη επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο.

Η Ελλάδα, μαζί με την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση το επικύρωσε τον Μάιο του 2002. Για να αποκτήσει ουσιαστική ισχύ το Πρωτόκολλο απαιτείται πλέον μόνο η επικύρωσή του από τη Ρωσία, η οποία έχει κάθε λόγο να το πράξει, αφού αναμένεται να έχει σημαντικά οικονομικά οφέλη από την κίνηση αυτή.

ΕΥΕΛΙΚΤΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ
Μία χώρα μπορεί να πετύχει τους στόχους που της ορίζει το Πρωτόκολλο είτε μειώνοντας τις εκπομπές της, είτε, εναλλακτικά, χρησιμοποιώντας παράλληλα και κάποιους από τους λεγόμενους “ευέλικτους μηχανισμούς” που διαθέτει το Πρωτόκολλο. Συνοπτικά, οι μηχανισμοί αυτοί είναι οι εξής τρεις:

i. Εμπορία εκπομπών
Μία βιομηχανικά αναπτυγμένη χώρα που έχει μειώσει τις εκπομπές της πέραν των αρχικών στόχων που προβλέπει το Πρωτόκολλο, μπορεί να “πουλήσει” αυτή την επιπλέον μείωση σε άλλη χώρα που αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να πετύχει το στόχο της¹.

ii. Δημιουργία ενός “Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης”
Ο τελικός στόχος αυτού του μηχανισμού είναι οι αναπτυσσόμενες χώρες να αναπτύξουν καθαρές τεχνολογίες για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης παρέχει κίνητρα έτσι ώστε οι βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες να χρηματοδοτήσουν προγράμματα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στις αναπτυσσόμενες χώρες. Έτσι, μια βιομηχανικά αναπτυγμένη χώρα, αντί να μειώσει τις δικές της εκπομπές, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των εκπομπών σε κάποια φτωχότερη χώρα όπου η μείωση αυτή είναι ευκολότερη και φθηνότερη.

iii. Από κοινού υλοποίηση
Παρεμφερές εργαλείο με τον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης. Σε αντίθεση όμως μ’ αυτόν αφορά όχι τις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά μόνο εκείνες που έχουν δεσμευτεί σε μειώσεις μέσω του Πρωτοκόλλου του Κιότο (όπως π.χ. οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης).
Αν και ο συνολικός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η μείωση των εκπομπών κατά 8%, ο διακανονισμός των επιμέρους υποχρεώσεων ανάμεσα στα κράτη μέλη παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις.

Οι επιμέρους στόχοι παρουσιάζονται στο παρακάτω πίνακα:

Όπως φαίνεται, στην Ελλάδα έχει επιτραπεί να αυξήσει τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου κατά 25% μέχρι το 2010 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.

Όμως, σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μέχρι το 2000 οι εκπομπές της χώρας μας είχαν ήδη αυξηθεί κατά 23,4%, ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις, η αύξηση των εκπομπών κατά το 2010 θα ανέρχεται στο +35,8%. Η μη τήρηση των στόχων θα έχει οδυνηρές συνέπειες για τη χώρα μας, αφού σε μία τέτοια περίπτωση προβλέπονται αυστηρά πρόστιμα. Γι’ αυτό και είναι επιτακτική η ανάγκη να προωθηθούν μέτρα που θα συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας, στην ταχεία ανάπτυξη των καθαρών πηγών ενέργειας και εν τέλει στη μείωση των επικίνδυνων αερίων που αποσταθεροποιούν την ατμόσφαιρα της Γης και πυροδοτούν τις κλιματικές αλλαγές.

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΟΥ ΚΙΟΤΟ – ΕΙΝΑΙ ΑΡΚΕΤΟ;

Το Πρωτόκολλο του Κιότο έχει σχεδιαστεί ως ένα πρώτο βήμα στον δρόμο της ριζικής μείωσης των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου που απαιτείται για την αποτροπή των κλιματικών αλλαγών. Αυτή τη στιγμή είναι το μόνο διεθνές νομικό εργαλείο που κινείται στη σωστή κατεύθυνση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια ότι, ακόμη κι αν εφαρμοστεί στο ακέραιο, το Πρωτόκολλο του Κιότο στη σημερινή του μορφή θα περιορίσει την αναμενόμενη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 0,06C ως το 2050, όταν στο ίδιο διάστημα η αναμενόμενη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας θα είναι 1οC με 2οC. Ενδεικτική είναι η προειδοποίηση των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με την οποία για να εξαλειφθεί η απειλή των κλιματικών αλλαγών απαιτείται μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 50-70% περίπου μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Είναι σαφές λοιπόν ότι το Πρωτόκολλο αυτό δεν είναι παρά ένα πρώτο αναγκαίο βήμα προς την εξεύρεση μιας λύσης. Ο δρόμος όμως είναι ακόμη μακρύς.

Όπως προκύπτει από την έκθεση «Τάσεις και Προβλέψεις για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρώπη το 2007» (σας παραθέτω και το προφίλ της χώρας μας για το έτος 2008), που δημοσίευσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, η Ελλάδα δεν έχει προχωρήσει σε κανένα ουσιαστικό μέτρο για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της απέναντι στο Πρωτόκολλο του Κιότο και να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Αντίθετα μάλιστα, καταγράφεται αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 32% από το 1990 ως το 2005, προβλέπεται αύξηση 46% για το 2012, ενώ η χώρα μας είχε δικαίωμα αύξησης 25% στο σύνολο των αερίων του θερμοκηπίου για το ίδιο διάστημα.

Συγκεκριμένα, το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης πέφτει στον οικιακό και τριτογενή τομέα (με αύξηση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 112% και 194% αντίστοιχα από το 1990 ως το 2005 ενώ υπάρχουν μεγάλες αυξήσεις και στη διαχείριση αποβλήτων με αύξηση εκπομπών μεθανίου κατά 35%. Αντιθέτως, στον τομέα της βιομηχανίας καταγράφεται μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 19%.

Παράλληλα, σε ότι αφορά στην ενεργειακή ένταση της ελληνικής οικονομίας, η Ελλάδα κατέχει τη 2η χειρότερη θέση, µετά τη Φινλανδία, απέχοντας κατά 21,4% από τον µέσο όρο ενεργειακής έντασης των χωρών της Ε.Ε. των 15. Ο δείκτης της ενεργειακής αποδοτικότητας για την Ελλάδα, ανέρχεται, σήµερα, στο 66,1%, ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός µέσος όρος βρίσκεται στο 71,3%, κατατάσσοντας την Ελλάδα τέσσερις θέσεις από το τέλος, όσον αφορά στην ορθή αξιοποίηση της συνολικής ενέργειας που διατίθεται στη χώρα σε σχέση µ’ εκείνη που καταναλώνεται στην τελική χρήση.

Η Ελλάδα ήταν υποχρεωμένη μέχρι τα τέλη του 2005 να έχει δημιουργήσει ένα αξιόπιστο σύστημα καταγραφής των εκπομπών ρύπων και να παρουσιάζει τα δεδομένα, ώστε να φαίνεται αν ξεπερνάει ή όχι τα όρια. Από το 2003 υπεύθυνη για την καταγραφή των αερίων ήταν η ομάδα του Αστεροσκοπείου Αθηνών. Η σύμβαση του Αστεροσκοπείου λήγει στις αρχές του 2007 και όταν λίγο αργότερα αρριβάρουν στην Αθήνα εμπειρογνώμονες από την επιτροπή του ΟΗΕ γινόμαστε ρεζίλι για δύο λόγους: α) Δεν λειτουργούσε κανενός είδους σύστημα μέτρησης ρύπων, διότι β) δεν υπήρχε κανένας υπεύθυνος για την καταγραφή τους! Το καλύτερο από όλα; Η κυβέρνηση ρίχνει την ευθύνη για ενδεχόμενη καταδίκη της χώρας στην ομάδα του αστεροσκοπείου (η οποία όμως δεν είχε πλέον σύμβαση για να καταγράφει τους ρύπους), διότι οι άνθρωποι ήταν έντιμοι και “κάρφωσαν στον ΟΗΕ τα “μαγειρέματα” του ΥΠΕΧΩΔΕ!!! Το υπουργείο αντί να φροντίσει να κάνει σωστά τη δουλειά του ο κάθε αρμόδιος, έδινε το ίδιο το “καλό παράδειγμα” για να μη γίνεται και να μη λειτουργεί σωστά κάτι τόσο σημαντικό για το μέλλον όλων μας!

Δυστυχώς, δεν αρκούσε μόνο αυτό. Το 2008 η ομάδα της σχολής Χημικών Μηχανικών του Πολυτεχνείου Αθηνών υπογράφει σύμβαση για την καταγραφή των ρύπων και παραδίδει τα αποτελέσματά της στο ΥΠΕΧΩΔΕ, το οποίο ΑΛΛΑΖΕΙ τις μετρήσεις! Συνέπεια; Ο ΟΗΕ αποφασίζει πως η έκθεση της Ελλάδας είναι ανεπαρκής. Και Πρωτόκολλο του Κιότο Bye Bye!!

Πηγή στοιχείων: Greenpeace.gr

1. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Κιότο, κάθε τόνος διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπεται πέρα από τα δικαιώματα εκπομπών ρύπανσης θα πρέπει να αγοράζεται σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Ρύπων. Σύμφωνα με το ΥΠΕΧΩΔΕ η Ελλάδα θα εκπέμπει το 2010 περίπου 15 εκατομμύρια τόνους περισσότερους από αυτούς που δικαιούται. Αυτό, σύμφωνα με τις σημερινές τιμές, οι οποίες είναι εξαιρετικά χαμηλές και αναμένεται να εκτοξευθούν στο μέλλον, θα κοστίσει μόνο για το 2010 περίπου 225 εκατομμύρια ευρώ στην εθνική μας οικονομία και δη στον Έλληνα φορολογούμενο πολίτη. [↩]