Ανοίγοντας πριν λίγο την ηλεκτρονική μου αλληλογραφία βρήκα ανάμεσα στα άλλα κι ένα μήνυμα από το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Με προσκαλούσαν σε μία έκθεση που πρόκειται να ξεκινήσει την εβδομάδα αυτή, στις 15 Απριλίου, και έχει τον τίτλο “Μύρτις – Πρόσωπο με Πρόσωπο με το Παρελθόν”. Μου κίνησε την περιέργεια και αφού επισκέφθηκα την ιστοσελίδα του μουσείου, άρχισα να αναζητώ περισσότερες πληροφορίες στο διαδίκτυο. Σκέφτηκα λοιπόν να μοιραστώ μαζί σας αυτά που βρήκα και αυτά που ήξερα από παλαιότερα.

Το 1994-5, κατά τη διάρκεια των σωστικών ανασκαφών που πραγματοποιούνταν όταν κατασκευαζόταν το Μετρό στην Αθήνα, ανάμεσα στα άλλα ευρήματα η αρχαιολόγος Έφη Μπαζιωτοπούλου-Βαλαβάνη έφερε στο φως έναν ομαδικό τάφο στην περιοχή του Κεραμεικού¹. Στον τάφο αυτό ήταν θαμμένοι γύρω στα 150 άτομα, ενήλικες και παιδιά, που είχαν πεθάνει από τον λοιμό που έπληξε την Αθήνα από το 430 έως το 426π.Χ., δηλ. στα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου². Ανάμεσα στους νεκρούς του τάφου υπήρχε και το κρανίο ενός μικρού κοριτσιού, 11 χρονών περίπου. Η άριστη κατάσταση διατήρησής του κρανίου, η διατήρηση της κάτω γνάθου και η συνύπαρξη της μόνιμης οδοντοφυΐας ταυτόχρονα με τη νεογιλή έδωσαν στον επ. καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανώλη Παπαγρηγοράκη³ την ιδέα να αναπλαστεί το κεφαλάκι της άτυχης μικρούλας. Μάλιστα, η ερευνητική ομάδα τη βάφτισε με το όνομα Μύρτις, «ένα δισύλλαβο και εύηχο όνομα, που υπάρχει ακόμα με διαφορετική κατάληξη».

Για την ανάπλαση του προσώπου δημιουργήθηκε πιστό αντίγραφο του κρανίου, που στάλθηκε στον γλύπτη κ. Όσκαρ Νίλσον, ο οποίος και έδωσε στο πρόσωπο την τελική του μορφή. Έτσι, στην έκθεση που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, ο επισκέπτης θα δει μπροστά του ένα μικρό κοκκινομάλλικο κοριτσάκι, με καστανά μάτια, ελαφρά προτεταμένα μπροστινά δοντάκια και ένα ελαφρό μειδίαμα, ανάλογο με αυτό που έχουν οι Κόρες που εκτίθενται στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Στην ειδική εκδήλωση που έλαβε χώρα στις 9 Απριλίου στο Μουσείο Ακρόπολης ο κ. Παπαγρηγοράκης περιέγραψε την πιθανή καθημερινή ζωή της Μύρτιδας: «Μέχρι τα 6-7 της χρόνια ζούσε μάλλον στον γυναικωνίτη μαζί με τα αδέλφια της όπου έπαιζαν τόπι, βόλους, εφεδρισμό, σβούρα, αστραγάλους και τραμπάλα, άλλα έπαιζαν επίσης με τα κατοικίδια, κυρίως πουλιά και σκύλους, ενώ τα κορίτσια είχαν επιπλέον και τις κούκλες. Ανατρέφονταν με παραμύθια και παιχνίδια, ενώ από το 7ο έτος τα αγόρια πήγαιναν στο σχολείο και τα κορίτσια μάθαιναν στοιχειώδη ανάγνωση και γραφή από τη μητέρα τους, αλλά και να υφαίνουν, να κεντούν και να διευθύνουν το νοικοκυριό. Ο Ησίοδος αναφέρει ότι η κατάλληλη ηλικία για γάμο ήταν μεταξύ 13 και 16 ετών, επομένως η Μύρτις ήταν ένα κορίτσι κοντά στην ηλικία του γάμου. Σε όποια κοινωνική τάξη κι αν ανήκε, δεν απολάμβανε το προνόμιο να είναι πολίτης της πόλης. Αν ανήκε σε χαμηλή κοινωνική τάξη, θα βοηθούσε στις αγροτικές εργασίες, ενώ, αν ήταν δούλη, θα ήταν ένα σκληρά εργαζόμενο κορίτσι. Ωστόσο, οι συνθήκες του θανάτου της δεν επέτρεψαν να της αποδοθεί η συνηθισμένη φροντίδα των νεκρών, αφού ρίχτηκε στον κοινό τάφο με τα άλλα θύματα του λοιμού»

Στην πρωτότυπη έκθεση “Μύρτις – Πρόσωπο με Πρόσωπο με το Παρελθόν” που θα ξεκινήσει στις 15 Απριλίου στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας οι επισκέπτες θα μπορέσου να δουν το πρόσωπο της Μύρτιδος, τις συνθήκες της ανασκαφής, καθώς και την ερευνητική διαδικασία για τον προσδιορισμό του ιού που εξολόθρευσε το 1/3 των Αθηναίων. Θα προηγηθεί στο αμφιθέατρο «Άγγελος Γουλανδρής» η διαδικασία αναπαράστασης του κρανίου της Μύρτιδας από ερευνητές, βάσει τομογραφιών από το Κέντρο Εγκέφαλος και ακριβούς αντιγράφου από τα ΤΕΙ Κρήτης.

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα για τη Μύρτιδα και στη σελίδα στο facebook.

Πιστεύω πως πρόκειται για μία πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση, η οποία ξαναζωντανεύοντας ένα κομμάτι της αρχαίας μας ιστορίας μας “συστήνει” έναν άνθρωπο του παρελθόντος, ο οποίος, αν και δεν πρόλαβε να ενηλικιωθεί, είχε δει και ζήσει μέχρι τα 11 του χρόνια πολλά σημαντικά ιστορικά γεγονότα.

1. Στην περιοχή του Κεραμεικού βρισκόταν το νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας. [↩]
2. Κατά τη διάρκεια του λοιμού – που οι τελευταίες έρευνες οδηγούν στο συμπέρασμα πως ήταν τυφοειδής πυρετός – υπολογίζεται πως πέθαναν γύρω στους 50.000 ανθρώπους. Ανάμεσα στα θύματα του Λοιμού συγκαταλεγόταν και πολιτικός ηγέτης των Αθηναίων, ο Περικλής. [↩]
3. Ο κ. Μ. Παπαγρηγοράκης είναι γενικός επόπτης σπουδών στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μουσειακών Σπουδών. [↩]